Marta Pawłuszek

   W organizmie noworodka znajduje się zaledwie 0,5 mg żelaza, podczas gdy u dorosłego około 5000 mg. Na całkowitą pulę żelaza składają się: żelazo metaboliczne – hemoglobina, mioglobina, enzymy (dorosły ok. 3000 mg), żelazo zapasowe – ferrytyna, hemosyderyna (ok. 1000 mg u mężczyzn, ok. 300-500 mg u miesiączkujących kobiet), żelazo transportowe – transferyna (ok. 3 mg).

Źródła w diecie:

Żelazo hemowe (produkty pochodzenia zwierzęcego, przyswajalność ok. 25%):

• wątroba wieprzowa- 100g- 18 mg
• wątroba cielęca- 100g- 7,9 mg
• jaja- 1 sztuka (ok. 60g)- 1,2 mg

Żelazo niehemowe (produkty pochodzenia roślinnego, przyswajalność ok. 5-10%):

• tofu naturalne- 90g- 4,82 mg
• soja (gotowana)- 90 g- 4,4 mg
• pestki dyni- 28 g- 4,2 mg
• sezam- 28 g- 4,1 mg
• kakao- 28 g-3,9 mg
• natka pietruszki- 60 g-3,7 mg
• szpinak gotowany- 100g- 3,6 mg
• fasola biała (gotowana)- 90 g-3,3 mg
• soczewica czerwona (gotowana)- 90 g- 2,97 mg
• ciecierzyca (gotowana)- 90 g- 2,61mg
• migdały- 100g- 3,7 mg
• figi suszone- 100 g- 2 mg

Niedobór:

• anemia, pseudoanemia
• obniżenie odporności
• obniżenie rozwoju psychomotorycznego i intelektualnego
• osłabienie, senność
• bladość skóry
• biegunka
• zajady w kącikach ust
• zwiększona łamliwość włosów i paznokci

Nadmiar żelaza:

• Spowodowany jest wrodzoną skłonnością warunkowaną mutacją w genie HFE. Zmiana w obrębie tego genu wywołuje chorobę zwaną hemochromatozą.
• U osób z zespołem metabolicznym może jednak wystąpić tak zwany zespół przeładowania żelazem (DIOS, dysmetabolic iron overload syndrome) cechujący się zwiększonym stężeniem we krwi ferrytyny, zwiększoną procentową saturacją transferryny oraz akumulacją żelaza w wątrobie.

Objawy nadmiaru żelaza:

• nudności
• wymioty
• bóle brzucha
• zaparcia
• bóle stawów
• uszkodzenie wątroby
• zwiększa zachorowalność na choroby układu krążenia, niektóre rodzaje raka

Zapotrzebowanie:

• niemowlak, 0,5-1 r.ż.: 11 mg
• dziecko, 1-3 r.ż.: 7 mg
• dziecko, 4-9 r.ż.: 10 mg
• dziecko, 10-12 r.ż.: 10 mg
• 10-12 r.ż u dziewczynek, po wystąpieniu miesiączki: 15 mg
• dziewczyny, 13-18 r.ż.: 15 mg
• chłopcy, 13-18 r.ż.: 12 mg
• kobiety, 19-50 r.ż.: 18 mg
• mężczyźni, 19-50 r.ż.: 10 mg
• dorośli powyżej 50 r.ż.: 10 mg
• Kobiety po menopauzie: 10 mg
• Kobiety ciężarne: 27 mg
• Kobiety karmiące: 10 mg

1. Żelazo i cynk główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, dr n. farm. M. Kuras, dr n. farm. M. Zielińska-Pisklak, K. Perz, mgr farm. Łukasz Szeleszczuk, Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej i Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Kierownik: Prof. dr hab. W. Kołodziejski; Koło Naukowe „Spektrum” przy Katedrze i Zakładzie Chemii Nieorganicznej i Analitycznej Zakład Chemii Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny, Warszawski Uniwersytet Medyczny ,Kierownik: Prof. dr hab. I. Wawer; Apteka Wilanowska, Warszawa, 2015
2. Zaburzenia gospodarki żelaza Część 1. Hemochromatoza K. Korzeniowska, A. Cieślewicz, A. Jabłecka Zakład Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2012
3. Niedobór żelaza, a schorzenia przewodu pokarmowego – prezentacja trzech przypadków B. Kaczorowska-Hać, L. Maciejka-Kapuścińska, M. Wlazłowski, A. Balcerska,, Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki: prof. dr hab. A. Balcerska, Borgis – Nowa Pediatria 4/2010, s. 136-139
4. Analiza wybranych grup produktów spożywczych wzbogaconych w żelazo, E. Żuk, K. Skrypnik, J. Suliburska, Instytut Żywienia Człowieka i Dietetyki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018, tom 9, nr 3, 103–111